Silicon Valley : जगाला डिजिटल वर्ल्ड बनविणारी अनोखी वसाहत

Silicon Valley म्हंटलं की आपल्याला आठवतं ते गूगल, फेसबूक आणि Apple ह्यांची मुख्य कार्यालये असलेले जगप्रसिद्ध ठिकाण. ह्या Silicon Valley चा  गतइतिहास मोठा मनोरंजक आहे आणि त्यासंबंधी जाणून घ्यायचे असेल तर ज्यांनी तो घडविला आहे त्यांच्याकडून समजून घेणे अधिक चांगले . Adam Fisher ह्या लेखकाने त्या लोकांना बोलते केले आहे . ते काय म्हणाले तेच ‘Valley of Genius'  ह्या पुस्तकांत वाचांवयास मिळते.

संगणक तंत्रज्ञान उदयास कसं आलं ?, कसं वेगाने बदलत गेलं ?, जुन्यातून नवे कसे निर्माण झालं ?, हे  समजून घेतांना आपण आवांक होतो.

आज संगणक , इंटरनेट आणि स्मार्ट  फोन ह्यांनी आपलं सगळं जीवन व्यापून टाकलं असून  एक अत्यावश्यक गरज निर्माण झाली आहे. आपण डिजिटल युगांत जगतो आहोत . आपल्या जगण्यांत वेगाने बदल घडत आहेत. लहान मुलेही ipad घेऊन अभ्यास करतांना किंवा गेम खेळताना दिसत असतात. खरं म्हणजे कॉम्पुटरचा शोध लागल्यानंतर १५-१६ वर्षाच्या शाळकरी मुलांनी कॉम्पुटरचा उपयोग गेम खेळण्यासाठी सुरु केला . ह्या मुलांनीच नवे नवे गेम्स शोधून काढले . त्यांनी बेसिक आणि इतर  भाषेतून असंख्य नवे कॉम्पुटर गेम्स उपलब्ध करून दिले आणि पर्सनल कॉम्पुटरची निर्मिती सुरु झाली . हे सगळं वेगाने घडत गेलं . शाळाकॉलेज सोडून हा Computer Games चा उद्योग करणारी हीच मुले ह्या नव्या डिजिटल क्रांतीला जबाबदार आहेत . हे फार मजेशीर आणि मनोरंजक आहे .

स्टीव्ह जॉब्स म्हणतो , “ लोक शंभर वर्षापूर्वी काय घडलं ? ह्यात फारसे स्वारस्य दाखवीत नसतात . ते गेल्या ४०-५० वर्षात नवीन काय घडतय? ह्यात जास्त स्वारस्य दाखवितत असतात”.

त्याचाच सहकारी स्टीव्ह वोझनिक म्हणतो , “ सिलिकॉन Valley म्हणजे Place of Creativity – इथे लोक स्वप्नरंजन  करतात , त्यातच रमतात आणि ती स्वप्ने प्रत्यक्षात घडवून आणतात . त्यासाठीच प्रयत्नशील असलेली ही वेडी माणसे !”.

Jamis MacNiven  म्हणतो , ‘ आजची Silicon Valley ही एकेकाळी सोन्याच्या खाणीसाठी प्रसिद्ध होती. ह्या सुवर्णभूमीकडे लोक आकर्षित झाले . सोने शोधायला आले आणि इथेच राहू लागले . अजूनअजुनच्या मागे लागले . सोने संपले आणि नवे काहीतरी शोधू लागले . ‘शोध घेणे’ हा ह्यांचा स्थायीभाव होता’.

Scot Hasan म्हणतो , ‘ अमेरिकेच्या पूर्व किनार्यावर नव्याचा शोध घेणारे फार थोडे लोक होते . नव्याची शोध घेणारी भूमी म्हणजे सिलिकॉन Valleyच ’. इथे काय नव्हतं? . रेल रोड , बांधकाम व्यवसाय , विमान निर्मिती करणारे कारखाने , खनीज तेलाच्या विहिरी आणि मोठा व्यापार आणि प्रसिद्ध हॉलीवूड. खरा तंत्रज्ञान विकास येथेच सुरु झाला आणि सर्व जग बदलू लागलं . Lee De Forest ह्या माणसाने Vacuum tube चा शोध लावला आणि इलेक्ट्रोनिक आणि दूरसंचार क्रांती सुरु झाली . हिटलरने vacuum tube तंत्रज्ञान म्युझिकसाठी वापरण्यास सुरुवात केली तो रेडिओचा अधिक वापर करीत होता आणि त्याच काळात म्युझिक इंडस्ट्री विकसित झाली ती ह्या भागातच .

स्टीव्ह जॉब्स म्हणतो ,’ दुसर्या महायुद्धापूर्वी Stanford च्या दोन पद्विधरानी – Bill Hewlett आणि Dave Packard ह्यांनी Hewlett- Packard ही इलेक्ट्रोनिक कंपनी सुरु केली आणि नव्या युगाला खरी सुरुवात झाली’.

Stanford विद्यापीठामुळे ३०-४० नव्या कंपन्या सुरु झाल्या. हे विदयापीठ नव्या युवकांना  खुणावीत होते . ते त्यांना आमंत्रित करीत होते . “ या ! , या ! असे खुणावीत असताना नवे शोध लावा . व्यवसाय उभे करा आणि बाहेरच्या जगांत जावून मोठे  उद्योग उभे करा’, असे आवाहन करीत होते . Stanford University मुळेच येथे नवे उद्योग सुरु झाले .

स्टीव्ह जॉब्स म्हणतो , ‘ १९४८ ला इथे बेल टेलिफोन इंडस्ट्री सुरु झाली आणि एक नवी दिशा मिळाली’.

इलेक्ट्रोनिक तंत्रज्ञानात स्विचेस (on-off) करण्याचा प्रगत शोध इथेच लागला .Fast- Faster- Fastest असे बायनरी on-off तंत्रज्ञान इथेच विकसित झाले.

William Shockley इथे जन्मला होता पण तो इथे परत आला आणि त्याने SHOCKLEY LAB सुरु केली . त्याने १५-२० पदार्थवैज्ञानिक/ रसायन शास्त्रज्ञ ह्यांना  संशोधनासाठी आमंत्रित केले आणि नवे संशोधन विश्व उभे केले. फार थोडे लोक असा विचार त्यावेळी करीत असत .

स्टीव्ह जॉब्स म्हणतो , ‘ Hewlett- Packard नंतर फेअरचाइल्ड ही सेमीकंडकटर कंपनी उभारली गेली आणि नव्या युगाची खरी सुरुवात झाली’.

एकातून एक – नवे घडत गेले . Bob Noyce आणि Gordon Moore ह्यांनी फेअरचाइल्ड कंपनी सोडली आणि Intel सुरु केली .  हे असं इथेच घडू शकतं .इथे कामगार कायद्यांचे बंधन नव्हते. तंत्रज्ञ असेच सोडून जात. 

मूर ह्याने दर अठरा महिन्यांनी संगणकाची शक्ती दुप्पट करण्याची क्षमता निर्माण केली . FAST- FASTER- FASTEST ह्याचे वेड लावणारी संगणक यंत्रें तयार होऊ लागली. 
१९६५ नंतर संगणक अधिक शक्तिमान होऊ लागले . त्यांचा आकार लहान होऊ लागला . आजचा स्मार्ट फोन म्हणजे एक शक्तीमान परसनल कॉम्पुटर तुमच्या मुठीत आला आणि तुम्ही खिशात घेऊन फिरू लागला.

मूर म्हणतो, ‘ संगणक आकार लहान होत गेला आणि शक्ती आणि वेग वाढत गेला’. आज तो आपल्या मुठीत असतो आणि आपण जगभर जोडले जातो . 

 स्टीव्ह वोझनिक म्हणतो , ‘ Transister बदलले .नव्या चिप्स आल्या .त्यानंतर मोठ्या चिप्स आल्या आणि त्यामुळेच Silicon Valley वेगाने वाढत गेली . तेथील अर्थशास्त्र बदलत गेलं’,

Alvy Ray Smith म्हणतो , ‘ ह्या नव्या नव्या शोधामुळे Venture capitalists आकर्षित झाले . ते अधिक जोखीम पत्करतात . त्यांना अपयशाची भीती नसते . ते नव्या तंत्रज्ञानात पैसे गुंतवित जातात .ते जुगार खेळतात .ते त्यांत तरबेज असतात’.

Marc Porat मार्क म्हणतो , ‘ हे गुंतवणूक करणारे भांडवलदार म्हणजे एक अजब जमात असते. ते पैसे ओतत जातात आणि वाढ बघत बसतात . जर नवे तंत्रज्ञान यशस्वी झाले तर ते अधिक पैसे ओतत्तात .त्यांना हे ही माहित असते की ते यशस्वी झालं नाहीतर त्यातून दुसरे नवे तंत्रज्ञान जन्माला येतेच’.

स्टीव्ह जॉब्स म्हणतो ,’ हे तंत्रज्ञ एक कंपनी सोडून  दुसर्या कंपनीत अगदी सहजपणे जातात किंवा स्वत:ची नवी कंपनी सुरु करतात . एखाद्या फुलातील परागकण वार्यामुळे उडून जमिनीत जाऊन मिसळतात आणि नवी फुलझाडे उगवतात  तसे नव्या कंपन्या सुरु होतांना दिसतात. असे एकातून दुसरे तंत्रज्ञान निर्माण होत राहते’.

एखादा तंत्रज्ञ मोठी कंपनी सोडून  देतो आणि स्वतःची दुसरी कंपनी  टाकतो . नवे यंत्र तयार करतो. तुमच्याकडे संकल्पना (Idea) हवी. बुद्धिमत्ता हवी. नव्याचा ध्यास हवा. जिद्द हवी . असे तंत्रज्ञ हे नवे  उद्योजक असतात , हेच सिलिकॉन Valley चे  कल्चर आहे. नव्याचा ध्यास . निर्मितीचा ध्यास .ठिणगी पडली की नवे काहीतरी घडून येतेच . त्यांना स्पार्क हवा असतो .नवा ध्यास हवा असतो .दुसरे महत्वाचे असे की शार्प माणसेच  शार्प माणसाकडे आकर्षित होतात .त्यातूनच तंत्रज्ञानात नवनिर्मिती होत असते .

गूगल आणि याहूचे जे निर्माते होते त्यांच्याकडे साधी कार नव्हती . पैसे नव्हते . बाईकवर फिरणारी ही तरुण मुले .त्यांच्याकडे असंख्य संकल्पना होत्या. त्यांनी त्यांच्या आयडीयाज व्हेन्चर भांडवलददारांना विकल्या आणि भांडवल उभे करून कंपनी उभी केली . तसे ते कफल्लक होते पण बुद्धीच्याच जोरावरच मोठे झाले .

तंत्रज्ञ ही जमात अशी असते की त्यांच्या जवळ विलक्षण प्रतिभा असते . ते तसे जादुगार असतात .ते देवदूतासारखे असतात . त्यांना अर्थसहाय्य मिळालेकी ते एक नवे विश्व उभे करतात.

स्टीव्ह जॉब्स म्हणतो ,’ १९७०-८० च्या काळांत संगणक क्षेत्रात जी मंडळी आली ती प्रतिभावान मंडळी होती. त्यांत कवी , लेखक , संगीतकार ह्या क्षेत्रातील खूप माणसे होती. ती मंडळी नाईलाजाने इकडे आली असतील. पण ह्या क्षेत्रात  त्यांनी उत्तुंग काम करून दाखविले .त्यांच्यात एक चैतन्य होते . ती नव्या युगाची  सुरुवात होती. त्यांनी एक नवी संस्कृती उदयास  आणली. त्यांच्यात विलक्षण उत्साह होता . नवेपणा होता आणि एक धुंदी होती’.

Stanford आणि Berkley ह्या विद्यापीठांचे वातावरण तरुणांना मोहित करणारे होते. “ I am giving power to people” , असं स्टीव्ह जॉब्स म्हणत असे.

पदार्थविज्ञान शास्त्रातील नव्या नव्या शोधामुळे रोज नवे तंत्रज्ञान उदयास येत होते. डिजिटल क्रांतीमुळे जग लहान होत होते . वेगाने बदलत होते .CONNECT PEOPLE हा नव्या तंत्रज्ञानाचा संदेश होता . गूगलने जग बदलून टाकले .ब्लॉगच्या शोधामुळे ट्विटर आणि फेसबुकचा जन्म झाला .तरुन्नांच्या जगण्यात एक मजा ( FUN ) निर्माण झाली .फोन संगणक झाला . तुम्ही जगाशी कनेक्ट झाला . तुम्ही स्मार्ट झाला .कलात्मक संकल्पना तंत्रज्ञानात आल्या .भावभावनांचा चेहरा स्क्रीनवर दिसू लागला . स्मार्ट  फोन तुमचा एक आवश्यक असा एक भाग होऊन बसला .

स्टीव्ह जॉब्स सारखी क्रेझी माणसं कलात्मक मनोवृत्तीची असल्यामुळे विज्ञानांत काव्य निर्माण झालं .गूगलच्या पेज आणि ब्रिन ह्यांनी डिजिटल क्रांती आणून आपल्या सर्वांचे जगणेच  बदलून टाकले .

स्टीव्ह जॉब्स म्हणतो ,’ विचारवंत आणि कृतीशील माणसेच नवनिर्मिती करू शकतात . कृतीशील माणसे ( Doers ) हे खरे निर्मिती करणारे असतात . हे सारे लिओ नारडो द व्हिन्ची सारखे असतात . ते नुसते कलावंत नसतात तर एकाच वेळी अनेक शास्त्रांना कवेत घेतात . द व्हिन्ची नुसता कलावंत नव्हता तर तो रसायनतंज्ञ आणि बरेच काही होता . Arts, Science, Engineering, Technology , Thinking, Skills, and doing makes a new World. हे लक्षात ठेवले पाहिजे .

अर्धवट शाळाकॉलेज सोडून नवे काहीतरी करून दाखविणारी ही त्यावेळची पिढी – गूगल / फेसबूक अशा 'कनेक्ट द वर्ल्ड' ह्या  कंपन्या उभ्या करीत होती आणि डिजिटल क्रांती करून  दाखवित होती हे एक आश्चर्यच! असे हे नव्या युगाचे ... नव्या मनुचे ... नव्या दमाचे ....तंत्रज्ञ आणि शास्त्रज्ञ .