Ha Long Bay : Wonder of the World

Ha Long Bay - Wonder of the World

युरोप - अमेरिका बघण्यासाठी सगळेच जण पहिली पसंती देतात. अलीकडे पूर्वेकडील देशांना बरेच जण जात आहेत. अमेरिका- व्हिएतनाम युद्धापासून मला व्हिएतनामला एकदा जावे असे वाटत असे. अमेरिकेत एका व्हिएतनामी विद्यार्थ्यांशी ओळख झाली होती . तेव्हा खूप गप्पा झाल्या आणि तेव्हाच ठरवले व्हिएतनामला जायचे. व्हिएतनाम दक्षिण- उत्तर खूप पसरलेला देश आहे . रुंदीला थोडा लहान आहे. कम्बोडिया , लाओस आणि चीन हे आजूबाजूचे देश. व्हिएतनामने तीन मोठी युद्धे पाहिली आहेत. चीन, कम्बोडिया आणि अमेरिकेबरोबरच्या तीन युद्धात व्हिएतनामची पूर्ण वाताहत झाली आहे. लाखो व्हिएतनामी ठार झाले . हो ची मिन्ह हा एक असा नेता मिळाला की ज्याच्यामुळे दक्षिण आणि उत्तर व्हिएतनाम एकत्र आले आणि मध्य व्हिएतनामच्या भागातून कंबोडियाला माघार घेऊन परतावे लागले . अमेरिकेबरोबरच्या १७ वर्षाच्या युद्धात अमेरिकेला सळो की पळो करून सोडणारे व्हिएतनामी सैनिक म्हणजे देशभक्तीचे उत्तम उदाहरण . आजही व्हिएतनामी ' My Country  ' असा सतत उल्लेख करताना दिसतात . आमचा गाईड एक व्हिएतनामी तरुण होता . खूप बोलका . हसविणारा . स्वतः बद्दल, आई - वडिलांबद्दल - बायकोबद्दल मोकळेपणाने बोलणारा . सतत व्हिएतनामचा इतिहास सांगताना '  My Country 'असा उल्लेख करणारा .
अशा व्हिएतनाममध्ये दोन ठिकाणांना भेट देणे आवश्यक आहे. एक उत्तरेतील हनोई तर दक्षिणेतील हो ची मिन्ह सिटी ( पूर्वीचे सायगांव).
हनोई शहर एक  व्हायब्रण्ट सिटी. न झोपणारे  शहर. गर्दीचे शहर. उत्साही शहर. गरीब - श्रीमंतांचे शहर. कामकरी लोकांचे शहर. उद्योगी शहर. येथील धडपडणारी उद्योगी माणसं पाहिलीकी आपल्यात उत्साह शिरतो . मला मुंबईकरांची आठवण झाली.
'No trip to Vietnam is complete without a visit to Halong Bay' , असं वाचलं होतं . हनोईला आलो आहोत तर १८० किलोमीटर दूर असलेल्या हालॉंग बे ला गेलंच पाहिजे . जगातील ७ नव्या नैसर्गिक आश्चर्यापैकी एक म्हणजे हालॉंग बे. असंख्य छोट्या छोट्या बेटांचा समूह . निसर्गरम्य समुद्र किनारे. ह्या असंख्य बेटावर जाणे तसे कठीण नाही पण तेवढा वेळ असावा लागतो . त्यावर उत्तम उपाय म्हणजे क्रूजची सफर . दिवसभर क्रुजमधून ही बेटं पहात फिरायचे . २००० बेटं आहेत. युनेस्को ने वर्ल्ड हेरिटेज दर्जा दिल्यापासून प्रवासी संख्या खूप वाढली आहे. लाइमस्टोन च्या टेकड्या असलेली छोटी छोटी बेटं. निसर्गाचा चमत्कार . ५००० लाख वर्षांपूर्वीची ही निसर्गनिर्मिती .माणूस जन्माला येण्यापूर्वी चा हा पृथ्वीचा पूर्वेकडील भाग. तेही एक आश्चर्यच . आयलंड टॉवर्स ची उंची ५० मीटर ते १०० मीटर. १५५३ चौरस किलोमीटरच्या परिसरात १९६० टेकड्या असलेली बेटं.  अप्रतिम निसर्ग सौन्दर्यानी नटलेला हा हालॉंग बे. आजूबाजूला फ्लोटिंग फिशिंग व्हिलेजेस . ह्या छोट्या छोट्या बेटावरील दाट जंगल खुणावत राहते . आपली बोट अगदी जवळ जाते. आपण चिंचोळ्या मार्गाने पुढे जात राहतो आणि पुन्हा आपण नवीन बेटांच्या परिसरात जातो . सगळेच आश्चर्यकारक . आपण एक दोन बेटावर जातो. लाइमस्टोनच्या टेकड्या चढतो . आतमध्ये गुहेत जातो आणि निसर्गाच्या चमत्कारांनी तोंडात बोटे घालतो . गुहेमधील प्रकाश किरणांचा खेळ अचंबित करणारा. लाइमस्टोनच्या गुहेत अनेक शिल्पाकृती . आपण बघावी आणि आपल्याला कल्पनेला जे वाटतं ती शिल्पाकृती समोर दिसते . आपल्या कल्पना शक्तीच्या बाहेर असा हा खेळ. ३६० डिग्री कोनातून कुठेही पहा . अनेक शिल्पाकृतींचे म्युझियम पाहिल्यासारखे आपण फिरत राहतो.
Magnificent , Gracious and Graceful Country , Towering Limestone Pillars , Tiny  Islets , Emerald Waters of Gulf of Tonkin , Ethereal Beauty , Classic cruise journey  , To see the Wonder of the World ....Wow !!! Wow !!! Worth visiting !  Must visit ! East  is East as good as West !!! My impressions of Ha Long .

Silicon Valley : जगाला डिजिटल वर्ल्ड बनविणारी अनोखी वसाहत

Silicon Valley म्हंटलं की आपल्याला आठवतं ते गूगल, फेसबूक आणि Apple ह्यांची मुख्य कार्यालये असलेले जगप्रसिद्ध ठिकाण. ह्या Silicon Valley चा  गतइतिहास मोठा मनोरंजक आहे आणि त्यासंबंधी जाणून घ्यायचे असेल तर ज्यांनी तो घडविला आहे त्यांच्याकडून समजून घेणे अधिक चांगले . Adam Fisher ह्या लेखकाने त्या लोकांना बोलते केले आहे . ते काय म्हणाले तेच ‘Valley of Genius'  ह्या पुस्तकांत वाचांवयास मिळते.

संगणक तंत्रज्ञान उदयास कसं आलं ?, कसं वेगाने बदलत गेलं ?, जुन्यातून नवे कसे निर्माण झालं ?, हे  समजून घेतांना आपण आवांक होतो.

आज संगणक , इंटरनेट आणि स्मार्ट  फोन ह्यांनी आपलं सगळं जीवन व्यापून टाकलं असून  एक अत्यावश्यक गरज निर्माण झाली आहे. आपण डिजिटल युगांत जगतो आहोत . आपल्या जगण्यांत वेगाने बदल घडत आहेत. लहान मुलेही ipad घेऊन अभ्यास करतांना किंवा गेम खेळताना दिसत असतात. खरं म्हणजे कॉम्पुटरचा शोध लागल्यानंतर १५-१६ वर्षाच्या शाळकरी मुलांनी कॉम्पुटरचा उपयोग गेम खेळण्यासाठी सुरु केला . ह्या मुलांनीच नवे नवे गेम्स शोधून काढले . त्यांनी बेसिक आणि इतर  भाषेतून असंख्य नवे कॉम्पुटर गेम्स उपलब्ध करून दिले आणि पर्सनल कॉम्पुटरची निर्मिती सुरु झाली . हे सगळं वेगाने घडत गेलं . शाळाकॉलेज सोडून हा Computer Games चा उद्योग करणारी हीच मुले ह्या नव्या डिजिटल क्रांतीला जबाबदार आहेत . हे फार मजेशीर आणि मनोरंजक आहे .

स्टीव्ह जॉब्स म्हणतो , “ लोक शंभर वर्षापूर्वी काय घडलं ? ह्यात फारसे स्वारस्य दाखवीत नसतात . ते गेल्या ४०-५० वर्षात नवीन काय घडतय? ह्यात जास्त स्वारस्य दाखवितत असतात”.

त्याचाच सहकारी स्टीव्ह वोझनिक म्हणतो , “ सिलिकॉन Valley म्हणजे Place of Creativity – इथे लोक स्वप्नरंजन  करतात , त्यातच रमतात आणि ती स्वप्ने प्रत्यक्षात घडवून आणतात . त्यासाठीच प्रयत्नशील असलेली ही वेडी माणसे !”.

Jamis MacNiven  म्हणतो , ‘ आजची Silicon Valley ही एकेकाळी सोन्याच्या खाणीसाठी प्रसिद्ध होती. ह्या सुवर्णभूमीकडे लोक आकर्षित झाले . सोने शोधायला आले आणि इथेच राहू लागले . अजूनअजुनच्या मागे लागले . सोने संपले आणि नवे काहीतरी शोधू लागले . ‘शोध घेणे’ हा ह्यांचा स्थायीभाव होता’.

Scot Hasan म्हणतो , ‘ अमेरिकेच्या पूर्व किनार्यावर नव्याचा शोध घेणारे फार थोडे लोक होते . नव्याची शोध घेणारी भूमी म्हणजे सिलिकॉन Valleyच ’. इथे काय नव्हतं? . रेल रोड , बांधकाम व्यवसाय , विमान निर्मिती करणारे कारखाने , खनीज तेलाच्या विहिरी आणि मोठा व्यापार आणि प्रसिद्ध हॉलीवूड. खरा तंत्रज्ञान विकास येथेच सुरु झाला आणि सर्व जग बदलू लागलं . Lee De Forest ह्या माणसाने Vacuum tube चा शोध लावला आणि इलेक्ट्रोनिक आणि दूरसंचार क्रांती सुरु झाली . हिटलरने vacuum tube तंत्रज्ञान म्युझिकसाठी वापरण्यास सुरुवात केली तो रेडिओचा अधिक वापर करीत होता आणि त्याच काळात म्युझिक इंडस्ट्री विकसित झाली ती ह्या भागातच .

स्टीव्ह जॉब्स म्हणतो ,’ दुसर्या महायुद्धापूर्वी Stanford च्या दोन पद्विधरानी – Bill Hewlett आणि Dave Packard ह्यांनी Hewlett- Packard ही इलेक्ट्रोनिक कंपनी सुरु केली आणि नव्या युगाला खरी सुरुवात झाली’.

Stanford विद्यापीठामुळे ३०-४० नव्या कंपन्या सुरु झाल्या. हे विदयापीठ नव्या युवकांना  खुणावीत होते . ते त्यांना आमंत्रित करीत होते . “ या ! , या ! असे खुणावीत असताना नवे शोध लावा . व्यवसाय उभे करा आणि बाहेरच्या जगांत जावून मोठे  उद्योग उभे करा’, असे आवाहन करीत होते . Stanford University मुळेच येथे नवे उद्योग सुरु झाले .

स्टीव्ह जॉब्स म्हणतो , ‘ १९४८ ला इथे बेल टेलिफोन इंडस्ट्री सुरु झाली आणि एक नवी दिशा मिळाली’.

इलेक्ट्रोनिक तंत्रज्ञानात स्विचेस (on-off) करण्याचा प्रगत शोध इथेच लागला .Fast- Faster- Fastest असे बायनरी on-off तंत्रज्ञान इथेच विकसित झाले.

William Shockley इथे जन्मला होता पण तो इथे परत आला आणि त्याने SHOCKLEY LAB सुरु केली . त्याने १५-२० पदार्थवैज्ञानिक/ रसायन शास्त्रज्ञ ह्यांना  संशोधनासाठी आमंत्रित केले आणि नवे संशोधन विश्व उभे केले. फार थोडे लोक असा विचार त्यावेळी करीत असत .

स्टीव्ह जॉब्स म्हणतो , ‘ Hewlett- Packard नंतर फेअरचाइल्ड ही सेमीकंडकटर कंपनी उभारली गेली आणि नव्या युगाची खरी सुरुवात झाली’.

एकातून एक – नवे घडत गेले . Bob Noyce आणि Gordon Moore ह्यांनी फेअरचाइल्ड कंपनी सोडली आणि Intel सुरु केली .  हे असं इथेच घडू शकतं .इथे कामगार कायद्यांचे बंधन नव्हते. तंत्रज्ञ असेच सोडून जात. 

मूर ह्याने दर अठरा महिन्यांनी संगणकाची शक्ती दुप्पट करण्याची क्षमता निर्माण केली . FAST- FASTER- FASTEST ह्याचे वेड लावणारी संगणक यंत्रें तयार होऊ लागली. 
१९६५ नंतर संगणक अधिक शक्तिमान होऊ लागले . त्यांचा आकार लहान होऊ लागला . आजचा स्मार्ट फोन म्हणजे एक शक्तीमान परसनल कॉम्पुटर तुमच्या मुठीत आला आणि तुम्ही खिशात घेऊन फिरू लागला.

मूर म्हणतो, ‘ संगणक आकार लहान होत गेला आणि शक्ती आणि वेग वाढत गेला’. आज तो आपल्या मुठीत असतो आणि आपण जगभर जोडले जातो . 

 स्टीव्ह वोझनिक म्हणतो , ‘ Transister बदलले .नव्या चिप्स आल्या .त्यानंतर मोठ्या चिप्स आल्या आणि त्यामुळेच Silicon Valley वेगाने वाढत गेली . तेथील अर्थशास्त्र बदलत गेलं’,

Alvy Ray Smith म्हणतो , ‘ ह्या नव्या नव्या शोधामुळे Venture capitalists आकर्षित झाले . ते अधिक जोखीम पत्करतात . त्यांना अपयशाची भीती नसते . ते नव्या तंत्रज्ञानात पैसे गुंतवित जातात .ते जुगार खेळतात .ते त्यांत तरबेज असतात’.

Marc Porat मार्क म्हणतो , ‘ हे गुंतवणूक करणारे भांडवलदार म्हणजे एक अजब जमात असते. ते पैसे ओतत जातात आणि वाढ बघत बसतात . जर नवे तंत्रज्ञान यशस्वी झाले तर ते अधिक पैसे ओतत्तात .त्यांना हे ही माहित असते की ते यशस्वी झालं नाहीतर त्यातून दुसरे नवे तंत्रज्ञान जन्माला येतेच’.

स्टीव्ह जॉब्स म्हणतो ,’ हे तंत्रज्ञ एक कंपनी सोडून  दुसर्या कंपनीत अगदी सहजपणे जातात किंवा स्वत:ची नवी कंपनी सुरु करतात . एखाद्या फुलातील परागकण वार्यामुळे उडून जमिनीत जाऊन मिसळतात आणि नवी फुलझाडे उगवतात  तसे नव्या कंपन्या सुरु होतांना दिसतात. असे एकातून दुसरे तंत्रज्ञान निर्माण होत राहते’.

एखादा तंत्रज्ञ मोठी कंपनी सोडून  देतो आणि स्वतःची दुसरी कंपनी  टाकतो . नवे यंत्र तयार करतो. तुमच्याकडे संकल्पना (Idea) हवी. बुद्धिमत्ता हवी. नव्याचा ध्यास हवा. जिद्द हवी . असे तंत्रज्ञ हे नवे  उद्योजक असतात , हेच सिलिकॉन Valley चे  कल्चर आहे. नव्याचा ध्यास . निर्मितीचा ध्यास .ठिणगी पडली की नवे काहीतरी घडून येतेच . त्यांना स्पार्क हवा असतो .नवा ध्यास हवा असतो .दुसरे महत्वाचे असे की शार्प माणसेच  शार्प माणसाकडे आकर्षित होतात .त्यातूनच तंत्रज्ञानात नवनिर्मिती होत असते .

गूगल आणि याहूचे जे निर्माते होते त्यांच्याकडे साधी कार नव्हती . पैसे नव्हते . बाईकवर फिरणारी ही तरुण मुले .त्यांच्याकडे असंख्य संकल्पना होत्या. त्यांनी त्यांच्या आयडीयाज व्हेन्चर भांडवलददारांना विकल्या आणि भांडवल उभे करून कंपनी उभी केली . तसे ते कफल्लक होते पण बुद्धीच्याच जोरावरच मोठे झाले .

तंत्रज्ञ ही जमात अशी असते की त्यांच्या जवळ विलक्षण प्रतिभा असते . ते तसे जादुगार असतात .ते देवदूतासारखे असतात . त्यांना अर्थसहाय्य मिळालेकी ते एक नवे विश्व उभे करतात.

स्टीव्ह जॉब्स म्हणतो ,’ १९७०-८० च्या काळांत संगणक क्षेत्रात जी मंडळी आली ती प्रतिभावान मंडळी होती. त्यांत कवी , लेखक , संगीतकार ह्या क्षेत्रातील खूप माणसे होती. ती मंडळी नाईलाजाने इकडे आली असतील. पण ह्या क्षेत्रात  त्यांनी उत्तुंग काम करून दाखविले .त्यांच्यात एक चैतन्य होते . ती नव्या युगाची  सुरुवात होती. त्यांनी एक नवी संस्कृती उदयास  आणली. त्यांच्यात विलक्षण उत्साह होता . नवेपणा होता आणि एक धुंदी होती’.

Stanford आणि Berkley ह्या विद्यापीठांचे वातावरण तरुणांना मोहित करणारे होते. “ I am giving power to people” , असं स्टीव्ह जॉब्स म्हणत असे.

पदार्थविज्ञान शास्त्रातील नव्या नव्या शोधामुळे रोज नवे तंत्रज्ञान उदयास येत होते. डिजिटल क्रांतीमुळे जग लहान होत होते . वेगाने बदलत होते .CONNECT PEOPLE हा नव्या तंत्रज्ञानाचा संदेश होता . गूगलने जग बदलून टाकले .ब्लॉगच्या शोधामुळे ट्विटर आणि फेसबुकचा जन्म झाला .तरुन्नांच्या जगण्यात एक मजा ( FUN ) निर्माण झाली .फोन संगणक झाला . तुम्ही जगाशी कनेक्ट झाला . तुम्ही स्मार्ट झाला .कलात्मक संकल्पना तंत्रज्ञानात आल्या .भावभावनांचा चेहरा स्क्रीनवर दिसू लागला . स्मार्ट  फोन तुमचा एक आवश्यक असा एक भाग होऊन बसला .

स्टीव्ह जॉब्स सारखी क्रेझी माणसं कलात्मक मनोवृत्तीची असल्यामुळे विज्ञानांत काव्य निर्माण झालं .गूगलच्या पेज आणि ब्रिन ह्यांनी डिजिटल क्रांती आणून आपल्या सर्वांचे जगणेच  बदलून टाकले .

स्टीव्ह जॉब्स म्हणतो ,’ विचारवंत आणि कृतीशील माणसेच नवनिर्मिती करू शकतात . कृतीशील माणसे ( Doers ) हे खरे निर्मिती करणारे असतात . हे सारे लिओ नारडो द व्हिन्ची सारखे असतात . ते नुसते कलावंत नसतात तर एकाच वेळी अनेक शास्त्रांना कवेत घेतात . द व्हिन्ची नुसता कलावंत नव्हता तर तो रसायनतंज्ञ आणि बरेच काही होता . Arts, Science, Engineering, Technology , Thinking, Skills, and doing makes a new World. हे लक्षात ठेवले पाहिजे .

अर्धवट शाळाकॉलेज सोडून नवे काहीतरी करून दाखविणारी ही त्यावेळची पिढी – गूगल / फेसबूक अशा 'कनेक्ट द वर्ल्ड' ह्या  कंपन्या उभ्या करीत होती आणि डिजिटल क्रांती करून  दाखवित होती हे एक आश्चर्यच! असे हे नव्या युगाचे ... नव्या मनुचे ... नव्या दमाचे ....तंत्रज्ञ आणि शास्त्रज्ञ . 

Apple चा मनोरंजक इतिहास

Steve Jobs: एस्किमोलाही फ्रिज विकणारा विक्रेता !

स्टीव्ह वोझनीक आणि स्टीव्ह जॉब्स दोघेही Apple चे  निर्माते. वोझनीक म्हणतो , ‘ Apple संबंधी लोकांना थोडीच माहिती आहे. मी आणि जॉब्स ह्यांनी Apple उभी केली हे तेवढे खरे नाही ‘.
अल अलकॉर्न म्हणतो, ‘ आम्ही त्यांना सुरुवातीला खरी मदत केली. त्यांना ६५०२ हा   मायक्रोप्रोसेसर हवा होता. १८ - १९ वर्षाचे जॉब्स आणि वोझनीक  ह्यांच्याकडे काहीच पैसे नव्हते. त्यांच्याजवळ क्रेडिट कार्ड नव्हते. बँक अकाउंट नव्हते. ट्रेड अकाउंट नव्हते. ते अल कडे आले आणि म्हणाले , ‘ आम्ही हायस्कुल किड आहोत. आम्हाला धंदा उभा करायचा आहे’ . अल म्हणाला , ‘मी माझ्या मित्रांशी बोलेन. थोडे भांडवल मिळवुन देईन. तुमच्याबद्दल बोलेन’. अल त्याच्या मित्राशी बोलला . तो मित्र म्हणाला, ‘ दोन्ही स्टीव्ह आम्हाला भेटले , त्यांना आमच्याकडून पार्टस पाहिजे होते . त्यांचे ट्रेड अकाउंट नव्हते. बँक अकाउंट नव्हते. आमच्याशी जॉब्स किंमत कशी कमी करायला पाहिजे ह्याच्याच गप्पा मारीत होता. कोणाचीही गॅरंटी देत  नव्हता.अशा माणसाला पार्टस कसे देणार? ,वोझनीक जॉब्सला समजावून सांगत होता. पण जॉब्स किंमत कमी करण्याच्या गप्पा मारीत होता. जॉब्स वोझचे तोंड गप्प करण्याचाच प्रयत्न करीत होता. टेबलाखाली जॉब्स वोझनीकचे पाय दाबून खुणा करीत होता. ह्या खटपटीत बारका असलेला जॉब्स टेबलाखाली पडला . त्याला शेवटी ओढून काढावे लागले . शेवटी अलकॉर्नने त्यांच्याशी ९० दिवसाची मुदत असलेला करार करायचे ठरविले .
त्यांचे ९० दिवस असलेले क्रेडिट अकाउंट काढून दिले खरे. वोझनीक पुढे सांगतो , ‘ आम्हाला एक एंजेल भेटला . नशीब आमचे . तो आमच्यासाठी देवदूत निघाला . तो आमच्यावर खूष होता, आमच्या धंद्यात पैसे घालण्यास तयार झाला . तो गृहस्थ तरुण आणि खूप श्रीमंत होता. त्याचे नांव माईक मारकुला .
मारकुला म्हणतो, ‘ जॉब्स आणि  वोझनीक मला भेटले खरे. त्यांचे व्यक्तिमत्व मला विशेष वाटले नाही. दाढीचे खुंट वाढविलेली ती दोन तरुण शाळकरी दिसणारी मुले . अंगाला कसला तरी  वास येणारी.गंमतीदार कपडे घालणारी . हिप्पी वाटणारी’. माइकने त्याचा मित्र आर्थर रॉकला विचारले , ‘ तू Apple मध्ये पैसे घालायला तयार आहेस का ? रॉकला त्यात काही स्वारस्य नव्हते. त्याचे कारण म्हणजे त्या दोघांनी ब्लुबॉक्स नावाचे एक यंत्र तयार करून पैसे चोरणारी खोटी टेलिफोन कंपनी चालविण्याचा उद्योग केला होता. ते त्याला मुळीच आवडले नव्हते.
मार्कला मात्र वोझनीकचे कॉम्पुटर डिझाईन खूप आवडले होते.
अलकॉर्न म्हणतो, ‘ १८ - २० वर्षाची तरुण पोरं ! त्या मुलांना धंदा काय जमणार ? , त्यांना साधे ड्रिंक कसे घेतात ?, हे माहित नाही! कसली कम्पनी सुरु करणार ? वेडी मुले!
आणि माईक मारकुला ह्याने जॉब्स आणि वोझनीक ह्यांच्या कंपनीत पैसे ओतले आणि १९७७ साली Apple  सुरु झाली . वेस्ट कोस्टच्या प्रदर्शनात त्यांनी Apple कॉम्पुटर दाखविला आणि ते नावारूपाला आले. अशी ही धडपडणारी मुले. त्यांना भांडवल पुरवणारा माईक मारकुला. स्टीव्ह  वोझनीक खरा निर्माता तर जॉब्स हा एस्किमोलाही फ्रिज विकणारा विक्रेता!
( Reference: Valley of Genius by Adam Fisher )

पेज आणि ब्रिन – GOOGLE चे निर्माते

दहा वर्षापुर्वीची गोष्ट आहे.  इंटरनेटचे दिवस सुरु झाले होते . आयटी सिटी बंगलोरला मुलीकडे होतो. संध्याकाळची वेळ होती. रात्री जेवायला बाहेर जायचा विचार होता . कोणत्या हॉटेलमध्ये जेवायला जायचे ह्यावर आम्ही बोलत होतो . कोणत्या  हॉटेलमध्ये जायचे आणि कुठे जेवायचे टेबल बुकिंग करायचे ? , हा विषय चालला होता . शेजारी ६-७ वर्षाचा नातू बसला होता. तो त्याच्या बाबांना पटकन म्हणाला , “ बाबा , गूगल कर . हॉटेल शोधून काढ ,फोन नंबर मिळव आणि टेबल बुक कर”. “ गुगल कर” असा सल्ला देणारा तो लहान मुलगा नव्या युगाचा खरा प्रतिनिधी . कुठे काय शोधायचे , हे त्याला त्या वयात गणकयंत्राची फारशी ओळख नसतानाही ऐकून माहित झाले होते . मी थोडासा आश्चर्यचकितच झालो. तसा मी अनेक वर्षे संगणकाशी संबंधित आहे. जग वेगाने बदलत आहे . संगणक आकाराने लहान होतहोत स्मार्टफोनमध्ये सामावले असून त्यांचा वेग वाढत आहे.

Larry Page & Sergey Brin

Adam Fisher “ह्याचे व्ह्याली ऑफ जीनियस” हे पुस्तक वाचतो आहे . त्यांत The Shape of Internet ह्या भागात Larry Page आणि Sergey Brin ह्या Stanford विद्यापीठातील दोन मुलांच्या गंमतीजमती वाचत होतो . हेच ते गूगल चे शिल्पकार . विद्यापीठात प्रवेश घेतला खरा पण त्यांच्या आवडीनिवडी वेगळ्या . डोक्यात भन्नाट कल्पना . त्यांना कॉम्पुटर सायन्स मध्ये Ph.D. करावयाचे होते . त्यांना इंटरनेटवर काही विकायचे नव्हते , विकत घ्यायचे नव्हते . त्यांना इंटरनेटवर ब्लॉग लिहायचा नव्हता किंवा कसलेही लिखाण करावयाचे नव्हते . त्यांना पीएच.डी. साठी संशोधन करावयाचे होते. त्यासाठी नवे शोधून काढणे आवश्यक होते . त्यासाठी माहिती मिळवण्यासाठी गणकयंत्र आणि इंटरनेट ह्याचा वापर करणे आवश्यक होते . ब्रिनला Data मायनिंग करणे आवडत असे. त्या दोघांनी गणकयंत्रावर माहिती जमविणे सुरु केले. त्यावेळी माहिती मिळविणे आजच्यासारखे सोपे नव्हते. हजारो पाने उघडूनही पाहिजे ती माहिती मिळवणे खूपच त्रासदायक होते . तसा तो वैतागच होता . ब्रिनला वाटले की ही माहिती मिळवताना जो प्रोग्राम आहे त्यात गणिती सूत्र वापरले तर नेमकी माहिती मिळविणे सहज सोपे होईल. त्या दोघांनी रात्रंदिवस गणकयंत्राशी झगडून एक प्रणाली तयार केली. आणि त्याच प्रणालीचे आजचे रूप म्हणजे "गुगल". त्यांनी इंटरनेटला तर्कशास्त्रीय , उपयुक्त आणि माहिती शोधक यंत्र बनविले . आज माझा ६-७ वर्षाचा नातू मला माहितीशोधक यंत्र ( गुगल ) वापरून टेबल बुक करा असा सल्ला देतोय.

Larry आणि ब्रिन बद्दल त्यांचे मित्र आणि सहकारी अनेक गंमतीजमती सांगतात. ही मुले Stanford पीएच.डी.शिक्षणासाठी आली . त्यांना पीएच.डी साठी पूर्व परीक्षा देणे आवश्यक होते . ती परीक्षा खूप अवघड असते . दहा परीक्षा उतीर्ण व्हाव्या लागतात . अनेकजण बर्याचवेळा २-३ दा नापास होतात . त्यात २-३ वर्षे जातात. ब्रिन हा अतिशय हुशार मुलगा . पहिल्याच झटक्यात तो सर्व पेपर मध्ये पास झाला . असा हा अतिशय बुध्दिमान . Larry ला तेवढे चांगले यश मिळाले नव्हते . त्याचा कल ऑटोमेशन आणि नव्या कारच्या डिझाईनमध्ये होता .

ब्रिन हा खूप गप्पिष्ट आणि सर्वांशी मैत्री करणारा तर पेज हा खूप कमी बोलणारा – घुमा . दोघेही भिन्न स्वभावाचे . पेजला आपल्याला काय करायचे हे निश्चितपणे माहित होते . १९९५ मध्ये पेजला अत्यंत आधुनिक अशी स्वयंचलित कार तयार करावयाची होती. आजही त्याचे स्वप्न अंतराळात लिफ्टने कसे जाता येईल असे आहे .

Stanford मध्ये अनेक संशोधन प्रकल्प चालू असतात . विद्यार्थी त्यांना आवडलेल्या प्रकल्पात भाग घेतात . ते दोघे 'डिजिटल लायब्ररी' ह्या प्रकल्पात सामील झाले . On Line Information कशी शोधायची ह्यावर काम चालू होते . त्यासाठी तेंव्हा पैसे द्यावे लागत असत . अचूक माहितीसाठी खूप जास्त पैसे द्यावे लागत असत . ब्रिन आणि पेज ह्यांना हे काम आवडू लागलं . ब्रिनला data mining ह्या विषयाची आवड होती तर पेजला वेब पेज शोधणे आणि संशोधनासाठी त्याचा क्रमवार अभ्यास करणे आवडू लागले . पेज २३ वर्षाचा असेल . एके दिवशी पेजला स्वप्न पडले. त्याने सर्व वेब पेज डाऊनलोड केले आणि केवळ त्या पेजच्या लिंक तेवढ्या नोंद करून ठेवल्या . लिंक उघडली की पाहिजे ती माहिती उपलब्ध होईल , असे त्याला वाटले . हे एका स्वप्नात . तो कामाला लागला . वेब मध्ये मागे आणि पुढे कसे जाता येईल हे त्याला करून बघावयाचे होते. त्याचे विचारचक्र सुरु झाले. ब्रिनला माहिती जमविणे आणि त्याचा कसा उपयोग करता येईल ह्याची अधिक आवड होती. पेजने त्याच्या मार्गदर्शक शिक्षकाला आपण सर्व वेबपेज ८ दिवसात लोड करून दाखवितो, असे सांगितले. मार्गदर्शक त्याला म्हणाला , 'करून बघ' . त्याला माहित होते की हे काम ८-१० दिवसांत होणे शक्य नाही. तो मनांतल्या मनांत हसला . पेजने त्यासाठी Web Crawler हा प्रोग्राम लिहिला . संपूर्ण वेब डाउनलोड करणे अवघड होते कारण संगणकाच्या मेमरीची क्षमताच तेव्हढी नव्हती. त्यासाठी किती संगणक लागतील? , त्यांना कसे जोडता येईल ?, पाहिजे ती माहिती पाहिजे त्या संगणकाकडून कशी मिळवता येईल ?, त्यासाठी किती वेळ थांबावे लागेल ?, कळ दाबली की माहिती कशी समोर दिसेल ?, असे अनेक प्रश्न होते . ते महाकठीण काम होते . स्कॉट हसन हा पेजच्या कामात मदत करू लागला . पेजने जावा ह्या भाषेत प्रोग्राम लिहिला होता हसनला लिनक्स अधिक चांगली अवगत होती.  हे सर्व काम पीएच. डी. च्या संशोधनात बसत नव्हते . त्यात ओरिजिनल रिसर्च नव्हते . त्यांच्या हे लक्षांत आले की जावा किंवा लिनक्स मध्ये एव्हढी माहिती जमा करणे शक्य नाही . त्यासाठी त्यांनी पायथोन ह्या संगणकीय भाषेचा वापर करण्याचा विचार केला . १९९६ च्या शेवटी हसनने नवीन Web Crawler लिहून  काढले १५० लाख वेबपेज डाऊनलोड करणे त्यांना शक्य झाले . वेबवर मागे – पुढे पाहिजे त्या पेजवर जाणे शक्य झाले . पेजच्या लक्षांत आले की आपण एक सर्च इंजिन तयार करू शकतो. त्यावेळी अनेक सर्च इंजिन बाजारात होते .पण ते वेगवेगळ्या विषयांचे होते . वैद्यकीय विषयाचे  वेगळे , अभियांत्रिकी विषयाचे वेगळे . त्यांना एकत्र कसे जोडणार ? त्यासाठी ते लोक कसे तयार होणार ? अनेक प्रश्नांचा गुंता होता .त्यावेळी Alta Vista ह्या नावांचे एक वेगवान सर्च इंजिन होते . हे सर्व डिग्री मिळवण्यासाठी उपयुक्त नव्हते . ह्या संबंधी इतर काही लोकांनी आधीच काम करून ठेवले होते . नवे शोधणे आवश्यक होते . त्यामुळे पदवीही मिळणार नव्हती. Web Crawler हा काही गुगलचा शोध नाही . त्यांनी नंतर PageRank शोधून काढले आणि त्यामुळे गुगलची वेगाने वाढ झाली. पेजचे लक्ष होते “ Random Surf” . ब्रिनला पेजची कल्पना आवडली आणि त्यासाठी आवश्यक असलेले गणित ( Eigenvector of a matrix ) वापरून सिस्टीम तयार केली. त्यातून PageRank हा प्रोग्राम तयार झाला . ब्रिनला चार गिगाबाईटचा गणकयंत्र पाहिजे होता . त्यांच्या विद्यापीठात ग्राफिक Lab मध्ये असा गणकयंत्र होता. पेजला त्या गणकयंत्रावर काम करण्याची परवानगी होती. त्यावर त्यांनी PageRank हा प्रोग्राम चालविण्याचा प्रयत्न केला .BackRub हे सर्च इंजिन ही चालवून बघितले .मग नवे  अधिक शक्तिमान सर्च इंजिन बनविण्याचे ठरविले .त्यात अनेक अडचणी आल्या .हसन आणि ब्रिन ह्यांनी ८ आठवड्यात नवे सर्च इंजिन बनविले . त्यावेळी अनेक सर्च इंजिन होते आणि त्यांच्याशी जोडणे ह्या मंडळीना जमले .काही नवे प्रश्न निर्माण झाले . बाकीच्या सर्च इंजिनचे लायसन्स असणे आवश्यक होते. पेजला पीएच .डी पूर्ण करणे अधिक महत्वाचे वाटत होते . ही मंडळी व्हेन्चर कॅपिटल कसे मिळेल ह्याचा विचार करू लागले . माहिती शोधून काढणे म्हणजे १२० इतर सेवा पुरवन्यासारखी एक सेवा असा लोकांचा दृष्टीकोण होता ,१९९७ साल  उजाडले . त्यांनी विद्यापीठातील सर्वं SUN , IBM , Number of PCs जमा केले आणि त्यांचे प्रोग्राम  चालविले. त्यामुळे  विद्यापीठातील सर्व गणकयंत्रे बंद पडली. आणि विद्यापीठाने त्या सर्वाना चांगल्या पद्धतीने विदयापीठ सोडून जाण्यास सांगितले .  गंमत म्हणजे जर तुम्हाला पीएच.डी. करावयाचे असेल तेंव्हा विद्यापीठात अवश्य या असे ही सांगितले . असे हे आगळे विदयापीठ.

त्यांना नवा उत्साह होताच . प्रकल्पाला पैसे कसे उभे करायचे ? , हा मुख्य प्रश्न होता . David Cheriton ह्या त्यांच्या सहकार्याने Andy Bechtolsheim ह्या पैसे गुंतवणार्या व्यक्तीची त्यांच्याशी ओळख करून दिली. पेज आणि ब्रिन इतर सहकार्याबरोबर त्याला भेटायला गेले. Andy ह्यांनी पहिला प्रश्न केला , “ तुम्ही ह्यातून पैसे कसे मिळवणार ?” . त्यांनी ते पैसे कसे मिळवणार ह्याचे तोडकेमोडके उत्तर दिले . Andy ह्यांना त्यात व्यवसाय आहे असे वाटले नाही. मिटिंग संपली . ते उठून जाण्यास निघाले . Andy उठले .त्यांनी कपाटातले चेकबुक काढले . एक चेक लिहिला . त्यांनी ब्रिनला हंड्रेड थाऊजंड डॉलरचा एक चेक दिला . हे सर्व नाट्यमय होते . चेकवर लिहिले होते “ Google Inc.”. ही कंपनी त्यावेळी अस्तित्वात नव्हती. आणि तोच मोठा प्रश्न ब्रिन आणि पेज समोर उभा होता .त्यांची कंपनी नव्हती. कसलीही यंत्रणा उभी नव्हती. जागा नव्हती. गणकयंत्रे नव्हती. त्यांच्याकडे काहीही नव्हते . फक्त आयडिया होती. त्या आयडियावर आधारित प्रकल्प होता .त्यांना पैसे गुंतवणारा  मिळाला आणि त्यांनी GOOGLE INC ही  कंपनी सुरु केली .

अशी ही बुद्धीवान माणसे – Larry Page / Sergey Brin  . असा हा व्हेन्चर भांडवल देणारा - Andy Bechtolsheim . अशी ही जिनिअस माणसे . असे गुंतवणूक करणारा लक्षाधीश . 

Reference: Valley of Genius, “ The Shape of the Internet” , Adam Fisher Pg 268-282 , Hachette Book Group, NY 10104 ( 2018)

Photo credit : Google Image 

औरंगाबादच्या आठवणी - २

औरंगाबादच्या आठवणी - २ 

हीच ती आमची शाळा -न्यु मिडल स्कूल . आज तेथे जिल्हा परिषदेचे कार्यालय आहे . सुरुवातीला ह्याच इमारतीत मराठवाडा विदयापीठ सुरु झाले होते . मी एम .एससी. ला असताना येथेच आमची प्रयोगशाळा होती.आज औरंगाबाद खूपच बदलले आहे. १९५७ साली ही आमची शाळा होती हे अनेकांना माहित नसेल . 

औरंगपुऱ्यातून खडकेश्वरकडे जाणारा रस्ता . माझ्या अनेक आठवणींचा एक धबधबा. १९५७ ते १९६८ पर्यंतचा तो काळ . माझे शालेय जीवन आठवले की मला हा परिसर आठवतो . 

आज जिथे जिल्हा परिषदेचे कार्यालय आहे त्या इमारतीत आमची शाळा होती. न्यू मिडल स्कूल , औरंगाबाद . त्यावेळची एक दिमाखदार इमारत . चित्रात जी इमारत दिसते आहे , त्याच्या उजव्या बाजूला एक छोटी इमारत आहे . तेथे आमचा ६ वीचा वर्ग भरत असे . प्रत्येक वर्गाच्या ३ किंवा ४ तुकड्या होत्या . मी ६ वी ( क ) मध्ये होतो. प्रवेश देतांना हुशार मुलांना निरनिराळ्या तुकड्यात प्रवेश देत असत . एकाच वर्गात हुशार मुले नसत . त्यामुळे तुकड्यामध्ये स्पर्धा असे. ६वी (अ )मध्ये सतीश गोटे, ६ वी (ब ) मध्ये मधुकर दंडारे तर ६ वी (क )मध्ये मी होतो . आमच्यात चांगली स्पर्धा असे. लेंभे सर आमचे मुख्याध्यापक होते . ते एक आदर्श शिक्षक होते  . 

आजही त्यांची ती मूर्ती डोळ्यासमोर उभी राहते. निवृत्त झाल्यावर ते देवगिरी महाविद्यालयाच्या शिक्षण संस्थेत प्रशासनात होते. त्या संस्थेने  मराठवाड्यात इतरत्र महाविद्यालये सुरु केली होती. मी एम. एस सी. झालो . प्राध्यापकीच्या शोधात मुलाखतीला जात होतो. एका मुलाखतीला लेंभे सर समोरच्या  निवड करणाऱ्या मंडळात बसलेले होते . माझी मुलाखत चांगलीच झाली. मी मराठवाडा विद्यापीठात दुसरा आलो होतो. मला त्या संस्थेत प्राध्यापकी मिळाली नाही . कारण मी होतो ब्राह्मण. आमच्याच बॅचचा ३ रा आलेला व मराठा असलेला विद्यार्थी निवडला गेला . त्यानंतर लेंभे सर एकदा मला औरंगपुऱ्यात भेटले . ते म्हणाले , ‘ खरं म्हणजे , तुलाच ती पोस्ट मिळायला पाहिजे होतं . मी काहीही करू शकलो नाही. नरेंद्र ,हे असेच आहे. तुला सर्व कल्पना आलेलीच असेलच’. मी त्यांना काय बोलणार ? मला परभणीच्या कृषी महाविद्यालयात प्राध्यापकी मिळाली होती, हे ऐकून त्यांना आनंद झाला. मी तेथे दीड महिनाच होतो . नंतर मुंबईला भाभा अणू संशोधन केंद्रात एका ट्रेनिंगसाठी माझी निवड झाली . माझे औरंगाबाद सुटले ते सुटले . 

लेंभे सरांनी आम्हाला खूप प्रोत्साहन दिले होते . वादविवाद स्पर्धा असो की नाट्यस्पर्धा .शाळा सर्व स्पर्धात भाग घेत असे . ‘ नवे पाऊल’ हे साक्षरतेवर आधारलेले  नाटक आम्ही सादर केल्याचे आठवते . रानडे वादविवाद स्पर्धेतही भाग घेऊन मी बक्षिसे मिळविली होती. न्यू मिडल स्कूल ही एक आदर्श शाळा होती. सुरुवातीला आमची फीस फक्त चार आणे होती . हुशार विद्यार्थ्यांना महिना ६० रु शिष्यवृत्ती होती. म्हणजे मला शिकण्यासाठी पैसे मिळत होते . शाळेचा परिसर सुंदर होता .शाळेसमोर गोलाकार बाग होती.  मागच्या बाजूला मोठे मैदान होते. शेजारीच मुलींचे सरकारी हायस्कूल होते . आमच्या शाळेच्या इमारतीतच पुढे मराठवाडा विद्यापीठ सुरु झाले . माझे एम. एससी.चे पहिले वर्ष त्याच इमारतीत झाले. समोरच्या इमारतीच्या मागे शेड्स बांधल्या होत्या. तेथेच आमची फिजिक्स लॅब होती. त्यामुळे ही इमारत माझ्याकरिता विद्येचे मंदिरच होते . अशा अनेक आठवणी ह्या इमारतींशी जोडलेल्या आहेत . 

एकेकाळचे न्यू मिडल स्कूल  आणि सुरुवातीचे मराठवाडा विद्यापीठ ह्याच इमारतीत होते. माझा त्या इमारतींशी आणि परिसराशी जवळचा संबंध होता म्हणून ही इमारत मला आजही खूप आवडते . 

भडकल दरवाजाजवळील हेच ते Government Multipurpose High School. आज तेथे महाराष्ट्र शासनाचे एक कार्यालय दिसते . आमच्या शाळेच्या पूर्वी येथे निझामाच्या काळात Intermediate College होते . पदवीपूर्व शिक्षण मिळत असे . पदवी शिक्षणासाठी हैद्राबादला जावे लागत असे . आमची शाळा ही एक देखणी इमारत होती . शाळेच्या मागे प्रचंड मोठे मैदान होते . तेथे आता क्रिडासंकुल उभारण्यात आले आहे .

औरंगपुऱ्याचा रस्ता खडकेश्वरकडे जातो . खडकेश्वर येण्यापूर्वी उजव्या बाजूला नाला ओलांडून गेलं की एक प्रचंड मोठे मैदान लागते. तेथे आतां भले मोठे क्रीडा संकुल उभे आहे. त्याच्या मागे जी इमारत उभी आहे ती म्हणजे आमचे त्यावेळचे सरकारी मल्टीपर्पज हायस्कूल . एकेकाळी निझामाच्या राज्यात ते सिटी कॉलेज होते. पदवीपूर्व शिक्षण तेथे मिळत असे. त्यानंतर पदवी शिक्षणासाठी हैद्राबादला जावे लागत असे.  आमचे मल्टीपर्पज हायस्कुल ते हेच .११ वी पर्यंत ह्या शाळेत शिकलो. आम्हाला नवा अभ्यासक्रम सुरु झाला होता . एस. एस. सी.( दहावी matric) पेक्षा वेगळा . एच .एस.( एम पी) एस.सी . ११वी नंतर सरळ पदवीच्या पहिल्या वर्षात प्रवेश असे . नो पीयूसी . आठवीलाच  ऐच्छिक विषय ठरवायचे. पीसीएम , पीसीबी , आर्ट्स किंवा टेक्निकल . मी टेक्निकल ऐच्छिक निवडले होते . ह्या विषयात सिव्हिल - मेकॅनिकल - इलेक्ट्रिकल - workshop - इंजिनिअरिंग ड्रॉईंग हे ऐच्छिक विषय होते. शाळेच्या मुख्य इमारतीच्या मागे आमचा वेगळा विभाग होता. भोळे सर आमच्या विभागाचे प्रमुख होते. आम्ही जे शिकत होतो ते पाहून आम्ही इंजिनिअर झालो असेच आम्हाला वाटू लागले. पुढे आमचा स्वप्नभंग झाला. ‘ आहे मल्टीपर्पज पण एकही पर्पज पूर्ण न करणारा हा अभ्यासक्रम बंद करा’ असा एक लेख मी मराठवाडा साप्ताहिकात लिहिला होता.  नंतर तो अभ्यासक्रम बंद झाला. दोनचार बॅचचे नुकसान झाले ते झाले. तेंव्हाच्या मुदलियार कमिशनने शिफारस केलेला तो अभ्यासक्रम नंतर बंद झाला. आम्ही मात्र इंजिनिअर होण्याचे राहिले . अभ्यासक्रम चांगला होता पण पुढील शिक्षणासाठी त्याची जोड जमली नव्हती . एकमात्र झाले. मी थोडासा टर्नर, फिटर, इलेक्ट्रीशीअन, ब्लॅक स्मिथ , ड्रॉईंग काढणारा झालो. ते काम आजही मला छान जमते . 

ह्या शाळेत शिक्षक फार चांगले होते . इंग्रजी - मराठी - हिंदी हे त्रिभाषा सूत्र . प्रत्येक भाषा विषय २०० मार्काचे. चार पुस्तके एका भाषेची. गद्य-पद्य- कथा- कादंबरी - व्याकरण ह्याची पुस्तके.  हरी  नारायण आपटे ह्यांची ‘ मी’ कादंबरी आमच्या अभ्यासक्रमात होती. त्यामुळे आम्ही थोडेसे ‘ समीक्षक’ झालो. उजळंबकर सर आम्हाला  इंग्रजी शिकवीत . त्यांचा इंग्रजी क्लास जोरात चाले . मला ते काही फीस न घेता शिकवीत. नव्हे त्यांनी मला त्यांच्या क्लासला आमंत्रित केले होते  .आज जे थोडेफार इंग्रजी येते ते त्यांच्यामुळेच . अफजलखान नावाचे दुसरे एक इंग्रजी शिक्षक होते. खूप जाडे. ते छान शिकवीत असत . वली महंमद आमचे मुख्याध्यापक होते . गोरेपान . शेरवानी घालून येत . जिना टोपी घातलेली असे. दरारा होता त्यांचा. ते ऐटीत शाळेत  फेरी मारीत असत. निझामी राजवटीतला त्यांचा तोरा होता .

आज आमच्या शाळेच्या इमारतीत महाराष्ट्र शासनाचे दुसरेच एक  कार्यालय सुरु झाले आहे असे दिसते . ती शाळा सुद्धा राहिली नाही . भडकल गेटच्या जवळील ती  देखणी इमारत पाहिली की जुन्या आठवणी जाग्या होतात . आयष्याला एक पर्पज देणारी आमची मल्टिपर्पज शाळा. टेक्निकल शिक्षण देतानाही भाषा विषयात विलक्षण गोडी निर्माण करणारी ती शाळा आणि त्यावेळचे शिक्षक . सगळेच विलक्षण . ते शाळेचे दिवस जीवनात खूप काही शिकवून गेले .